آشنایی با انواع نژاد های اسب در ایران

انواع نژاد های اسب در ایران

نژاد های اسب زیاد و متفاوت است. این فراوانی حاصل آمیختگی اسب ها توسط انسان و نیز انتخاب طبیعی است. به طور كلى مى توان گفت بر اساس مقتضيات جغرافيايى اسب بومى ايران خيلى درشت اندام نبوده اما در عوض قوى و صبور و قابل اطمینان است. اين اسبان قرن هاى متمادى براى انجام كار هاى سخت مورد استفاده قرار گرفته اند.
از معروف ترين اين اسبان مى توان از اسبان فلات ايران كه اكثراً خونى از اسب عرب ايرانى دريافت كرده اند به اسبان لرى، بختيارى، دره شورى،قشقايى و همچنين اسب تالشى اشاره كرد.
اسب هاى ايران به لحاظ وابستگى به نژادهاى مختلف اسب هاى نژاد اصيل ايرانى در تاريخ و فرهنگ مردم به نام نژاد خاص ناميده شده و داراى مشخصات و تيره نژادى هستند، انبوهى از اين اسب ها موجود و برخى از آنها داراى جمعيت نژادى محدود هستند. اين نژاد های اسب ایران عبارتند از:

نژاد های اسب در ایران: اسب نژاد اصيل عرب ايران

متخصصین اسب در دنیا عمدتا اسب اصیل (اسب عرب) را مهم ترین عامل در اصلاح انواع نژاد های اسب دنیا می دانند و چون این نژاد پایه و اساس نژاد تروبرد می باشد برای این موضوع اهمیت زیادی قائل هستند. از آنجایی که این اسب با شرایط اقلیمی گوناگون به راحتی سازگاری پیدا می کند و در حال حاضر در اغلب کشورهای دنیا از مناطق سردسیر تا مناطق استوایی پراکنده است و زیر نظر سازمان بین المللی اسب عرب می باشد. اسب اصیل از خالص ترین و قدیمی ترین نژادهای دنیا می باشد. این اسب که به غلط به نام اسب عرب در دنیا مشهور است در واقع یک نژاد کاملا ایرانی بوده و پدران ما هزاران سال در اصلاح این نژاد تلاش نموده اند.

ولی چون اولین بار اروپایی ها این اسب را از کشورهای عربی دریافت کرده اند به این مناسبت این اسب به نام اسب عرب مشهور گردیده است. تحقیقات انجام شده ثابت کرده که اعراب به خصوص عربستان قبل از ظهور اسلام دارای اسب اصیل نبوده بلکه در اثر تشویق پیامبر اسلام مبادرت به نگهداری و تربیت اسب های ایرانی نمودند که بعدها به اسب عرب مشهور شد.

شاخه ی ایرانی اسب اصیل نه تنها ویژگی های مربوط به تیره های خود مانند کهیلان، حمدانی، عبیان، سگلاوی، حدبان و … را از دست نداده بلکه آن خصوصیاتی را که در اصل باعث معروف شدن این نژاد شده به صورت کامل نگه داشته است. این خصوصیات شامل زیبایی، هوش و بیشتر از همه شهامت و پرخونی توام با نجابت می باشد. ایرانیان به توانایی های این نژاد نسبت به شکل ظاهری آن اهمیت بیشتری داده اند. در حال  حاضر جمعیت قابل ملاحظه ای از این نژاد در نواحی جنوب غربی کشور به خصوص استان خوزستان و هم چنین تهران وجود دارد.

نژاد های اسب در ایران: اسب نژاد تركمن ايران

قابلیت های متمایز کننده اسب ترکمن که این نژاد را در مقایسه با سایر اسب های دنیا متفاوت جلوه می دهد ، توانایی این اسب در جهت شرکت در مسابقات پرش ، سه روزه و حتی استقامت و کسب موفقیت های چشمگیر در این مسابقات است.
بقایای اسب های ترکمن به چهار صد سال قبل از میلاد به مدفن کشته شدگان سکایی ها برمی گردد، که همانند اسب های دونده امروزی ایران، با جل و نمد پوشانده می شدند و عقیده بر آن بود که اسب ها پس از مرگ ، همراه خادمین خود به آسمان ها خواهند رفت ، بنابراین اسب های ترکمن همراه با صاحبان و خدمت گزاران خود دفن می شدند. تيره هاى متعدد این نژاد شامل آخال تكه و يموت است.

همانگونه که ذکر شد مهمترین ویژگی های این نژاد عبارت است از: سرعت ، قدرت ، استقامت ، فرمانبرداری و شجاعت ، این خصایص در حد کمال در اسب ترکمن جمع شده و این اسب را برای استفاده های مختلف در مسابقات مختلف ورزشی ، جنگ ، مسافرت ، مسابقات زیبایی و حتی در امور کشاورزی مناسب نموده است.
اسب های ترکمن دونده های خوبی برای مسابقات اسب دوانی با مسافت های طولانی هستند و به دلیل برخورداری از مفصل خرگوشی بسیار مناسب به لحاظ وسعت و زاویه در پرش از موانع، خیلی نرم و اطاعت پذیرند.

نژاد های اسب در ایران: اسب نژاد كرد ايرانى

نژاد های اسب در ایران: اسبچه خزر ايرانى

اسبچه خزر یا اسب کاسپین که به عنوان اسب ایران یا اسب آمل هم شناخته می شود قدیمی ترین نژاد اسب موجود در جهان است که تا حدود پنج دهه قبل فقط در ایران وجود داشت و در آن زمان توسط خانم لوییز فیروز شناسایی و به جهان معرفی شد.

سر کوچک، چشمهای درشت و برجسته، پیشانی کمی محدب و گوشهای کوچک از ویژگیهای اسبچه خزر است. پوزه آن‌ها معمولاً کوچک و دارای منخرین باز هستند. گردن اسب خزر معمولاً قوس دار، باریک و متناسب است.

اسب کاسپین یا خزر به رنگ‌های سفید، سیاه، نیله یا خاکستری، کرنگ، کهر همانند رنگ کرنگ دیده می شود. یال، دم، دست و پای این اسب به رنگ سیاه دیده می شود. در این نژاد تا کنون اسب ابلق دیده نشده‌است. قد اسبچه خزر کمتر از ۱۲۰ سانتیمتر است.

اسبچه خزر با اینکه اسب ریزجثه ای است اما تناسب اندام یک اسب بزرگ را دارد و برخلاف بسیاری از پونیها که دست و پای کوتاه و تنه درشت دارند، دقیقا یک اسب مینیاتوری است که شناخت آن از روی عکس و تصویر به راحتی امکان پذیر نیست و از آن جا که شباهت زیادی با اسب نژاد عرب دارد، باید آن را در کنار یک شاخص قرار داد تا بتوان آن را تشخیص داد.

نژاد های اسب در ایران: اسب نژاد چناران ايرانى

در دوره نادر شاه افشار که اسب های نژاد ترکمنی با سیلمی های عرب ایرانی نژاد جدیدی بنام نژاد چناران بوجود آمد.
در این مورد در کتاب تبارنامه اسب نژاد ترکمن امده است : یکی دیگر از تیره های اسب نژاد ترکمن، نژاد چناران است که این اسب بوسیله نادر شاه افشار برای لشگرکشی و سواره نظام ایران به منظور تصرف هندوستان بوجود آورده شد. برای رسیدن به هندوستان راه های طولانی و طاقت فرسا در پیش لشکریان ایران بود و برای طی این مسیر احتیاج به یک مرکبی بود که قادر باشد این مشکل را حل کند به این منظور طبق دستور نادر شاه سیلمی های عرب ایرانی با مادیان های نژاد ترکمن ترکیب و نژادی چناران بوجود آمد.

نژاد های اسب در ایران: اسب نژاد قره باغ ايرانى

يكي از قديمي ترين نژادهاي موجود در سرزمين پهناور ايران اسب قره باغ مي باشد كه يكي از اسبهاي سواري قديمي است و در شمار اسبهاي باستاني از آن نام برده مي شود. اسب قره باغ اسبي است بسيار محكم و جسور كه ترس از عبوردر گذرگاههاي مشكل را ندارد . او در اين مواقع با هوشياري كامل مواظب خود و سوارش است. به خوبي در گذرگاههاي كوهستاني حركت مي كند و به ندرت هيجان زده مي شود.

خاستگاه و مهد اين اسب ، ناحيه قره باغ در آذربايجان ايران مابين دو رودخانه ارس و كورا مي باشد كه ناگوراني ناميده مي شود .
طبق بررسيهايي كه در مناطق مختلف استانهاي آذربايجانشرقي و اردبيل انجام گرفته نشان مي دهد كه در اغلب نقاط شمالي استانهاي ذكر شده اين نژاد وجود دارد و يا نشانه هائي ازاين اسب در منطقه مشاهده شده به ويژه پراكندگي وسيع تر آن در مناطق كوهستاني اهر ، ورزقان ، كليبر ، خاوران در آذربايجان شرقي و كناره هاي ارس در منطقه مغان و گرمي در استان اردبيل به چشم مي خورد .

نژاد های اسب در ایران: گروه اسب هاى فلات ايران

به عبارتى به آن پلاتوپرشين گفته مى شود. اگرچه اسب های فلات ایران به صورت بومی در همه مناطق ایران یافت می شوند ولی خصوصیات این اسبها بر اساس ویژگی های جغرافیایی مناطق مختلف متفاوت است. به طور کلی می توان گفت که بر اساس مقتضیات جغرافیایی اسب بومی ایران خیلی درشت جثه نیست ولی قدرتمند و بردبار است. این اسب قرن های متمادی برای انجام کارهای سخت مورد استفاده قرار گرفته است. از معروف ترین این اسبها می توان اسب هایی هم چون اسب های قره باغی، لری، قشقایی، بختیاری، دره شویی و هم چنین اسب های طالش را نام برد که خون اسب عرب ایرانی را دارند.

نژاد های اسب در ایران: اسب سيستانى

از آنجا که بسیاری از اسب های ایران را در اصطلاح اسب شناسی «خون داغ»، به معنی پر هیجان و تندرو می دانند، اسب سیستانی را باید تنها اسب «خون سرد» ایران دانست. اسبی تنومند، با جثه ای عضلانی، دست و پای قوی و بسیار سنگین وزن که در عین حال آرام، صبور و فرمان پذیر است. سالیان سال است که از این اسب برای بارکشی و مراسم محلی استفاده می کنند و از آنجا که محل زندگی این اسب فقط در استان سیستان و بلوچستان است، آن را اسب سیستانی نامیده اند سری سنگین و زمخت، پاهای قوی ولی خوش حالت، پوزه بزرگ، بدنی مودار، گوش های بلند، چشم های رو به پایین و مژه های بلند، از خصوصیات ویژه اسب سیستانی است.