آزمایش غربالگری در دوران بارداری

در دوران بارداری آزمایش های غربالگری برای کشف هر گونه شرایط عدم سلامتی در جنین شما انجام می شود.  این آزمایش ها می تواند به شما کمک کند تا اقدامات دقیق تر و یا مراقبت های ویژه در این دوران را انتخاب کنید و همچنین درمان های مورد نیاز را به شیوه بهتری تحت نظر پزشک متخصص شروع کنید. در این مقاله اطلاعات کلی و جامعی در مورد این آزمایش های مخصوص دوران بارداری خواهید خواند.

آزمایش غربالگری چیست؟

اساساً بعضی از افراد احتمال بیشتری برای ابتلا به بیماری دارند. به همین دلیل نوزادانی که در معرض وضعیت های خطرناک از نظر سلامتی قرار دارند، باید از طریق آزمایش های مربوطه شناسایی شوند. پس از آن باید اقدامات لازم در مورد آن ها صورت بگیرد. این آزمایش ها معمولا شامل سونوگرافی یا آزمایش خون و یا ترکیبی از هر دو خواهد بود. برای مثال اسپینا بیفیدا یا مهره شکاف از طریق اسکن سونوگرافی مشخص می شود. از طرفی آزمایش خون می تواند نشان دهد که شانس جنین شما در ابتلا به بیماری های ارثی مانند کم خونی و تالاسمی و یا عفونت هایی مانند ایدز و هپاتیت چقدر است. آزمایش خون همراه با اسکن سونوگرافی به بررسی میزان احتمال ابتلای جنین به سندروم دان یا سندروم ادواردز و یا سندروم پاتاو کمک می کند. تشخیص سندروم در بارداری می تواند بسیار حیاتی باشد.

خطرات آزمایش های غربالگری چیست؟

متخصصان اظهار می کنند که آزمایش های غربالگری نمی ‌تواند به مادر یا جنین آسیب برساند اما انتخاب این آزمایش ها بر عهده خود فرد است. زیرا این آزمایش ها از احتمالات صحبت می کنند و در دوران بارداری ممکن است والدین را در تصمیم گیری‌ های دشواری قرار دهد. در این آزمایش ها احتمال خطا وجود دارد و می تواند استرس های شدید و بی علتی را به مادر باردار وارد کند. مواردی پیش آمده است که آزمایش ها احتمال قوی برای ابتلای جنین به سندروم داون را گزارش کرده‌ اند. اما، نوزاد پس از به دنیا آمدن هیچ گونه بیماری نداشته است. معمولاً پس از آن که در این آزمایش ها احتمال بیماری تشخیص داده می شود، آزمایش های دقیق تری مانند آمنیو سنتز پیشنهاد می شود. این تست خطر سقط جنین را در پی دارد. انجام آمنیو سنتز ریسک بزرگی است.

انجام آزمایش های غربالگری چه زمانی پیشنهاد می شود؟

بسیاری از مادران برای دوری از استرس های ناشی از آزمایش های دوران بارداری از انجام این تست ها سر باز می زنند. ناشی بودن مراکز انجام آزمایش ها نیز در این رویه بی تاثیر نیست. این مشکلات سبب می شود زمان انجام آزمایش ها دیر شود. اما اگر فردی قصد انجام این آزمایش ها را داشته باشد باید آن را در زمان خاص خود انجام دهد. مثلاً آزمایش های مربوط به کم خونی و تالاسمی باید در اولین فرصت قبل از هفته دهم بارداری انجام شود. همچنین آزمایش های تشخیصی برای عفونت های خونی مثل ایدز و هپاتیت و سیفلیس باید در اوایل بارداری انجام گیرد. اسکن های مربوط به سندروم داون، ادواردز و پاتاو معمولاً در هفته های یازدهم تا چهاردهم بارداری پیشنهاد می شوند. همچنین غربالگری رشد کودک در هفته های ۱۸ تا ۲۱ بارداری انجام می گیرد.

آیا غربالگری به شما پاسخ قطعی می دهد؟

پاسخ به این سوال می‌تواند هم بله باشد و هم خیر. بستگی دارد که آزمایش ها به دنبال چه چیزی باشند. برای مثال این آزمایش می تواند به شما جواب قطعی بدهد، در صورتی که به دنبال بررسی عفونت هایی مانند ایدز و هپاتیت و سیفلیس باشید! در این شرایط جواب مثبت آزمایش نیازمند اقدامات درمانی مناسب خواهد بود. اما در مورد نشان دادن و تشخیص سندروم داون، ادواردز و پاتاو هیچ وقت این آزمایش نمی‌تواند جواب قطعی به شما بدهد. در این موارد تنها در مورد احتمالات بیشتر یا کمتر صحبت می کند. برای بررسی جواب دقیق ‌تر نیاز به آزمایش های پیشرفته تری وجود دارد. همچنین در مورد بررسی بیماری های تالاسمی یا کم خونی نیز نمی ‌تواند در مورد ابتلای جنین نظر قطعی بدهد.

در دوران بارداری چه نوع آزمایش هایی پیشنهاد می شود؟

دو دسته آزمایش برای پیش از تولد و بعد از تولد نوزاد وجود دارد که عبارتند از:

• آزمایش بیماری های عفونی
• تست شرایط ارثی
• آزمایش سندروم های خطرناک مثل سندروم داون
• بررسی وضعیت فیزیکی

و پس از تولد:

• آزمایش های شنوایی نوزاد
• تست آنزیم های خونی

غربالگری سه ماهه اول بارداری

اگر تصمیم به انجام آزمایش غربالگری در اولین ماه های بارداری گرفته‌ اید، این آزمایش می تواند مشخص کند که جنین شما در معرض خطر یا بیماری جدی سلامتی قرار دارد یا خیر. در این آزمایش علاوه بر خطر ابتلای نوزاد به سندروم داون و برخی از ناهنجاری های دیگر، مشخص می کند که بارداری چند قلو است. اما در این مرحله مشکلات فیزیکی مثل مهره شکاف مشخص نخواهد شد. زمان انجام این آزمایش ها بین هفته 9 تا هفته ۱۳ است. معمولاً آزمایش های مشابهی در سه ماهه اول و دوم پیشنهاد می‌شود که نباید هر دو را انجام دهید. بسیاری از افراد آزمایش های خود را در سه ماهه اول انجام می دهند که انتخاب بهتری است. در صورت عدم انجام به موقع آزمایش ها ممکن است آزمایش های سه ماهه دوم طبق نظر پزشک ارزشمند باشد.

سندروم دان چگونه تشخیص داده می شود؟

در حالت ایده آل در هفته دوازدهم و سیزدهم بارداری، سونوگرافی اجازه می ‌دهد تا ضخامت مایع در ناحیه پشت گردن نوزاد اندازه گیری شود. این ناحیه که با نام نوکال شناخته می ‌شود، معمولاً در جنین های مبتلا به سندروم دان اندازه بزرگتری دارد.  تشخیص این موضوع نیازمند مهارت مرکز انجام دهنده ی سونوگرافی است. زیرا اندازه ی این ناحیه باید با توجه به سن حاملگی و اندازه جنین در حال رشد بر حسب هفته و روز محاسبه شود. به همین دلیل است که احتمال خطا در این ‌گونه تشخیص ها وجود دارد و مادران باردار باید بدانند که در صورت وجود چنین احتمالاتی به هیچ وجه نباید نگرانی به خود راه بدهند و روحیه خود را نبازند. اعلام قطعی ابتلای نوزاد نیازمند آزمایش های دقیق تری مثل آمنیو سنتز هست.

غربالگری سه ماهه دوم بارداری

در صورتی که آزمایش ها به موقع و در سه ماهه اول بارداری انجام نشده باشد، می توان در سه ماهه دوم بارداری از آزمایش های ارزشمندی استفاده کرد که مشکلات سلامتی جنین را برای پزشک و مادر مشخص کند. این آزمایش ‌ها در بین هفته های ۱۴ تا 18 بارداری انجام می شود. اما، زمان ایده‌آل آن بین ۱۵ تا ۱۷ هفته است.  به آزمایش های سه ماهه دوم بارداری تست سه گانه نیز می گویند. در این آزمایش نمونه خون مادر گرفته می شود و سه هورمون مختلف در آن مورد آزمایش قرار می گیرند. این هورمون ‌ها می ‌تواند خطر ابتلای نوزاد به سندروم داون یا نقص لوله عصبی را مشخص کند. توجه داشته باشید که دقت مرکز پاتولوژی و کیفیت دستگاه های آن ها تاثیر زیادی بر نتیجه آزمایش خواهد داشت.  به همین دلیل برای جلوگیری از دریافت جواب دارای خطا حتماً به مراکز معتبر مراجعه کنید.

احتمال تشخیص بیماری در جنین توسط آزمایش ها چقدر است؟

در آزمایش هایی که در سه ماهه ی اول بارداری انجام می‌ شود معمولاً از هر ۲۵ زن، یک نفر در معرض خطر ابتلا به بیماری های حاد وجود دارد که آن نیز باید توسط آزمایش های پیشرفته تر مورد بررسی قرار بگیرد و تایید شود. همچنین در آزمایش هایی که در سه ماهه ی دوم بارداری صورت میگیرد، از هر 20 زن یک نفر به عنوان فرد در معرض خطر تشخیص داده می شود.

حفظ روحیه خیلی مهم است

مادران باردار به خودی خود از نظر احساسی در شرایط خاصی به سر می برند و انجام آزمایش های غربالی نیز می تواند استرس مضاعفی برای آن ها ایجاد کند. به همین دلیل باید به مادران توصیه کرد که هر خبر ناگواری از نتایج این آزمایش ها را قطعی و صد در صد ندانید. باید حتماً به این نکته توجه داشته باشید که نتایج آزمایش ها تنها از احتمالات صحبت می کنند و استرس های بی مورد می تواند اثرات به مراتب بد تری بر جنین شما باقی بگذارد.

آیا اجباری برای انجام تست غربالگری وجود دارد؟

خیر! انجام این آزمایش کاملاً به شما بستگی دارد که تمایل به انجام آن دارید یا نه. این موضوع کاملاً یک انتخاب شخصی است و فقط به شما بستگی دارد. در هر صورت بهتر است برای انجام هر یک از آزمایش های غربالگری با ماما یا پزشک خود مشورت کنید و تصمیم درستی برای خود و فرزند دلبندتان بگیرید. متخصصان توصیه می کنند آزمایش های خون برای عفونت و آزمایش های مربوط به دیابت قبلی حتماً انجام شود. در واقع آزمایش هایی که جواب قطعی در مورد بیماری شما و جنین ارائه می دهند آزمایش های مفیدی خواهند بود.